Kategoria: Językoznawstwo
FUNKCJA POZNAWCZA JĘZYKA
Funkcja poznawcza języka i środki, którymi on w tym zakresie dysponuje, są determinowane przez czynniki natury środowiskowej. Treść znaczeniowa wyrazu jest faktem społecznym, tak samo jak każde indywidualne myślenie językowe, którego składnikami są wyrazy wspólne wszystkim uczestnikom danego środowiska. Te procesy bada językoznawca nie szukając apriorycznych reguł, które by miały determinować („generować”) zachowanie się językowe ludzi, podlegające prawom ogólnym, którym podporządkowane są wszelkie dziedziny rzeczywistości. Język nie jest enklawą odrębną od wszelkich innych dziedzin życia, nie jest taką enklawą dlatego, że istnienie języka jest wyrażeniem skrótowym, którego treścią istotną jest to, że język jest działaniem człowieka, rozumienie zaś procesów językowych to rozumienie bodźców determinujących, tę formę jego działania.
ZESTAWIAJĄC ZADANIA
Zestawiając zadania: „istnieje język” i „są ludzie mówiący językiem” można by było interpretować je jako strukturę powierzchniową i strukturę głęboką, ale te etykiety nie wyczerpują zagadnienia (o tym jeszcze niżej). W pracy nad definiowaniem znaczeń wyrazów mogą się krzyżować ze sobą zadania językoznawcy i filozofa. Interpretacja jakiegokolwiek twierdzenia sformułowanego w słowach wymaga takiej analizy, jakiej powinien dokonywać leksykograf, gdy definiuje znaczenia haseł słownikowych. Istnieją słowniki terminologii specjalnych. Hasło substance zajmuje w tym słowniku przeszło dziewięć szpalt i podzielone jest na pięć rubryk znaczeniowych. Czym innym jak nie słownikowym artykułem hasłowym są owe rubryki i następujący po nich komentarz?
PIERWSZE ZNACZENIE
Pierwsze znaczenie terminu substance sformułowane jest w słowach: „to, co jest stałe (ce qu’il y a de permanent) w rzeczach zmieniających się tyle, o ile element stały jest pojmowany jako podmiot (…) podlegający modyfikującym go zmianom, a jednocześnie pozostającym tym samym stanowiący wspólny trzon wszystkich kolejnych cech”. Tę definicję można sformułować w kategoriach syntaktycznych. Substancja jest w powyższym filozoficznym ujęciu nazwą desygnatu nie zmieniającego się, ale pozostającego w różnych relacjach do innych elementów środowiska. Każdorazowe stwierdzenie którejkolwiek z tych relacji jest aktem predykacji (orzeczenia). Zakresy kompetencji filozofa i językoznawcy opracowujących zagadnienia semantyczne zachodzą na siebie, nie dadzą się od siebie ostro odgraniczyć.
DEFINIOWANIE POJĘCIA
Znany leksykograf hiszpański Casares, stał na stanowisku, że pojęcia substancji definiować nie warto, ponieważ: „Jeżeli czytelnik nie ma intuicyjnego wyobrażenia o tym, co to jest substancja (hiszp. substrato), to jego wiadomości nie zostaną wzbogacone, gdy przeczyta, że substancja jest «bytem, który istnieje sam przez się» („entidad que sub- siste por si)”. „Rezygnację z definiowania terminu substancja trudno uzasadnić tym, że w umysłach ludzkich tkwi „intuicyjne wyobrażenie” odpowiadające temu terminowi, ponieważ pojęcie substancji jest pojęciem abstrakcyjnym i nie może się stawać przedmiotem „intuicyjnego wyobrażenia”. Ma ono tyle treści, ile jej da się wyłuskać ze średniowiecznych (i późniejszych) dysput na te tematy.
MOŻLIWOŚĆ GENEROWANIA
Do możliwości takiego „generowania’’’ znaczeń wyrazów (i takiego „rządu dusz”) językoznawca nie może się odnosić inaczej niż sceptycznie. Cytowany już parokrotnie Lalande jest filozofem starej daty, niemniej wypowiada sądy świadczące o wnikliwym rozumieniu zagadnień, które są jednocześnie zagadnieniami i filozofii i językoznawstwa. „Wyrazy zmieniają znaczenia przez najrozmaitsze wykolejenia (deviations), często co prawda, przez uszczegółowienie (speci- fication), ale czasem przez przesuwanie się z jednych punktów do punktów najbliższych (cheminement de proche en proche) albo przez promieniowanie dokoła kilku kolejnych ośrodków, czasem przez pomyłkę dźwiękową albo przez podobieństwo do wyrazu o zbliżonej formie” (…) „chociaż jest to barilzo pożałowania godne, nie inaczej jest z terminami filozoficznymi: one również często się przesuwały w sposób historycznie przypadkowy” (s. XVI) (au hasard d’accidents historiąues).
Loading ...
